Z ko?cem listopada Parlament Europejski przeg?osowa? propozycj? zmian traktatów europejskich. Propozycja ta, jak wskazywa? jeden ze sprawozdawców, ma sprawi?, ?e “demokracja europejska stanie si? silniejsza i bardziej odporna”. Przygotowany pakiet nowelizacji odnosi si? do wielu zagadnie? funkcjonowania Unii Europejskiej. Znamiennym symbolem jest to, i? 4 na 5 wspó?sprawozdawców pochodzi z jednego kraju – Republiki Federalnej Niemiec. Pi?tym przedstawiaj?cym by? znany w Polsce Guy Verhofstadt, który stwierdzi?, ?e “Parlament wytycza drog? naprzód”. To, ?e kierunek obranych zmian prowadzi naprzód w kierunku centralizacji Unii jest pewne, niepewne jest jednak to co czeka krok dalej.
Rola traktatów
Traktaty stanowi? podstaw? funkcjonowania Unii Europejskiej i jej instytucji. Zmiany w traktatach nale?? o tyle do rzadko?ci, ?e ostatnia taka sytuacja mia?a miejsce w 2009 roku podczas ratyfikowania Traktatu Lizbo?skiego. Nale?y zda? sobie spraw?, ?e ka?da ratyfikacja traktatu prowadzi do zmian w funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz rozszerzania kompetencji jej instytucji. Jak stwierdzi?a sprawozdaj?ca projekt Gabriele Bischoff (Socjali?ci i Demokraci): “?wiat ewoluuje, a nasza struktura instytucjonalna i procesy decyzyjne w UE nie s? adekwatne do celu, je?li chcemy pozosta? znacz?cym graczem na arenie mi?dzynarodowej”.
Co przynosi zmiana?
Proponowane przez Parlament Europejski zmiany maj? charakter zarówno reformy instytucjonalnej, jak i kompetencyjnej. Nowe rozwi?zania to mi?dzy innymi: zmniejszenie liczby cz?onków Komisji Europejskiej do 15, w tym rotacyjne obsadzenie jej sk?adu, oraz umo?liwienie przewodnicz?cemu Komisji wybór jej cz?onków na podstawie preferencji politycznych. Sama Komisja Europejska mia?aby by? równie? przemianowana na Europejski Organ Wykonawczy.
Zmiana terminologii nie odnosi si? jedynie do Komisji Europejskiej, bowiem w przyj?tej przez Parlament wersji aktu znajdziemy zast?pienie wszystkich obowi?zuj?cych aktualnie w traktatach sformu?owa?: “równo?? kobiet i m??czyzn” zwrotem „równouprawnienie p?ci”.
Praworz?dno?? i prawo weta
Zmiany dotykaj? metod g?osowania w Radzie Unii Europejskiej. Przy g?osowaniu w sprawie stwierdzenia wyra?nego ryzyka powa?nego naruszenia przez Pa?stwo Cz?onkowskie warto?ci unijnych (naruszeniu praworz?dno?ci) wi?kszo?? czterech pi?tych cz?onków Rady ma zosta? zast?piona wi?kszo?ci? kwalifikowan?. U?atwi to znacznie podj?cie dzia?a? przeciwko pa?stwu podejrzewanemu o ?amanie prawa unijnego.
Kolejnymi kluczowymi sprawami nowelizowanymi przez projekt jest zniesienie tzw. prawa weta przys?uguj?cego pa?stwom cz?onkowskim w Radzie Unii Europejskiej. Obecnie prawo sprzeciwu przys?uguje ka?demu pa?stwu, które musi zosta? przekonane do ka?dej propozycji, której przepisy nadaj? obligatoryjny obowi?zek przyj?cia przez Rad? UE. Ten model g?osowania ma zosta? zast?piony wi?kszo?ci? kwalifikowan?.
Jak wskazywa? sprawozdawca Daniel Freund reprezentuj?cy Zielonych – Wolny Sojusz Europejski: “Krajowe weta stanowi? zagro?enie dla bezpiecze?stwa Europy. Musimy po?o?y? im kres”. Obie wskazane zmiany metod g?osowania maj? na celu przyspieszenie poci?gania pa?stw do odpowiedzialno?ci w przypadku naruszenia przepisów unijnych.
Nowy bat na s?abych?
Warto zaznaczy?, ?e wi?kszo?? kwalifikowana u?atwia poci?gni?cie pa?stwa do odpowiedzialno?ci, jednak?e du?e pa?stwa, takie jak Niemcy czy Francja, z ?atwo?ci? mog?yby utworzy? koalicj? (symulator g?osowania udost?pniony na unijnych stronach wskazuje, ?e przy wi?kszo?ci kwalifikowanej wystarczy sprzeciw Niemiec, Francji i 2 partnerów, aby odrzuci? jakikolwiek wniosek) pozwalaj?c? im na obron? przed prób? poci?gni?cia ich do odpowiedzialno?ci.
Rozpatrywanie spraw dotycz?cych naruszenia praworz?dno?ci przez pa?stwo cz?onkowskie mia?oby by? rozpatrywane przez Trybuna? Sprawiedliwo?ci Unii Europejskiej (TSUE). W przypadku stwierdzenia przez TSUE naruszenia prawa, Rada UE poprzez g?osowanie wi?kszo?ci? kwalifikowan? decydowa?aby o ?rodkach, jakie zostan? podj?te wobec pa?stwa naruszaj?cego prawo. W?ród nowych mo?liwo?ci stworzonych dla Rady takie ?rodki mog?yby obejmowa? zawieszenie zobowi?za? i p?atno?ci z bud?etu Unii lub zawieszenie prawa do sprawowania prezydencji Rady przez przedstawiciela tego Pa?stwa Cz?onkowskiego.
Wi?cej w r?ce Unii…
Dodatkowo rozszerzeniu mia?aby ulec kwestia polityki w stosunku do granic zewn?trznych. Unia Europejska mia?aby otrzyma? pe?n? kompetencj? w zakresie prowadzenia tej polityki. Kolejny sprawozdawca z Niemiec Helmut Scholz, reprezentuj?cy Lewic?, w powy?szej kwestii stwierdzi?: “Obywatele chc?, aby UE dzia?a?a w zakresie polityki spo?ecznej i pog??bia?a integracj?. (…) Polityka zewn?trzna musi opiera? si? na przedefiniowanym kompleksowym podej?ciu do bezpiecze?stwa, które obejmuje przeciwdzia?anie zagro?eniom ?rodowiskowym i spo?ecznym na szczeblu globalnym”.
Nast?pn? kwesti? jest zmiana wyboru cz?onków Europejskiego Organu Wykonawczego (dotychczasowej Komisji Europejskiej).
Odt?d Parlament Europejski bior?c pod uwag? wyniki eurowyborów mia?by przedstawia? Radzie Europejskiej kandydata na funkcj? przewodnicz?cego Unii Europejskiej. Rada Europejska poprzez wi?kszo?? kwalifikowan? tylko zatwierdza?aby wybór.
Dotychczas to Rada Europejska przedstawia?a kandydatów na przewodnicz?cego Komisji Parlamentowi, który j? zatwierdza?. Przewodnicz?cy Organu Wykonawczego przedstawia?by pozosta?ych kandydatów na cz?onków tej instytucji. Po wybraniu przez Parlament Europejski cz?onków Organu Wykonawczego, Rada Europejska zatwierdza?aby mianowanie Organu Wykonawczego, stanowi?c zwyk?? wi?kszo?ci?, a nie wi?kszo?ci? kwalifikowan? jak dotychczas. Tego typu zmiana zwi?kszy si?? g?osu pa?stw maj?cych wi?cej miejsc w Parlamencie Europejskim.
Zmiany zaakceptowane przez Parlament Europejski, zdaniem ich zwolenników, maj? za zadanie zwi?kszenie bezpiecze?stwa, integracji oraz transparentno?ci Unii Europejskiej. Przeciwnicy proponowanych rozwi?za? wskazuj? na kolejne oddanie kompetencji pa?stw cz?onkowskich na rzecz Unii Europejskiej, aktualne przekraczanie kompetencji przez instytucje unijne, zwi?kszenie mo?liwo?ci oskar?enia pa?stw cz?onkowskich o naruszenie praworz?dno?ci przy jednoczesnym zachowaniu mo?liwo?ci ochrony przed tego typu dzia?aniami wobec najwi?kszych pa?stw Unii Europejskiej – Niemiec i Francji.
Proponowane przez europarlament zmiany wpisuj? si? tak?e w niemieck? umow? koalicyjn? (rozdzia? VII “Odpowiedzialno?? Niemiec za Europ? i ?wiat”), która jawnie podejmowa?a temat reformy Unii Europejskiej. Budzi to negatywne konotacje, przywo?uj?ce niemiecki imperializm, który mia?by by? aktualnie realizowany poprzez przejmowanie kolejnych instytucji Unii Europejskiej.
Tekst powsta? w ramach projektu: „Kontra – budujemy forum debaty publicznej”, finansowanego z dotacji Narodowego Instytutu Wolno?ci Centrum Rozwoju Spo?ecze?stwa Obywatelskiego.
