Kryzys demograficzny wymieniany jest jako jedno z najwi?kszych wyzwa? z którymi przyjdzie zmierzy? si? naszemu pa?stwu w najbli?szym czasie. Z raportu GUS pn. “Sytuacja demograficzna Polski do 2021 r.” wyczytamy, ?e liczba ludno?ci w Polsce zmniejszy si? do 2050 r. o 4,4 mln osób. Wspó?czynnik dzietno?ci w naszym kraju od lat znajduje si? poni?ej poziomu zast?powalno?ci pokole? i po lekkim tylko wzro?cie w 2015 r., wci?? utrzymuje tendencj? spadkow?.
Przyczyn takiego stanu rzeczy i czynników wp?ywaj?cych na niepokoj?cy trend jest bardzo wiele. Wydaje si?, ?e jedynym sposobem, by go wyhamowa?, a pó?niej odwróci? jest wprowadzenie dzia?a? systemowych, które d?ugofalowo wp?yn? na popraw? sytuacji rodzin i zapewni? im poczucie stabilno?ci i bezpiecze?stwa.
??obki to nie wszystko
W tym kontek?cie, kluczow? kwesti? jest wsparcie rodziców w opiece nad najm?odszymi dzie?mi. Z jednej strony oznacza to dalszy rozwój infrastruktury opieku?czej, która od kilku lat sukcesywnie si? rozrasta. Po wprowadzeniu w 2011 r. programu Maluch i jego kontynuacji Maluch+ w przeci?gu kilku lat poziom u??obkowienia podniós? si? dwukrotnie.
Z drugiej jednak strony w wielu przypadkach ??obki nie s? dobr? odpowiedzi? na potrzeby rodziców. Wi?kszo?? z nich uwa?a bowiem, ?e du?e placówki opieku?cze nie s? odpowiednim miejscem dla najm?odszych dzieci, które w tym okresie potrzebuj? bardziej kameralnej i indywidualnej opieki. Zdajemy sobie spraw?, ?e pierwsze 3 lata ?ycia dziecka s? newralgiczne i zapewnienie opieki i czu?o?ci bliskiej osoby jest z punktu widzenia rozwoju dziecka kluczowe. Badania pokazuj?, ?e tylko nieco ponad 20% Polaków uwa?a, ?e ??obek jest najlepsz? form? opieki nad dzieckiem. Obecnie ze ??obków lub klubów dzieci?cych korzysta juz? ok. 30% dzieci do lat 3. Mo?na powiedzie?, ?e osi?gn?li?my poziom u??obkowienia odpowiadaj?cy deklaracjom Polaków.
Tu jednak pojawia si? kolejna kwestia – jednocze?nie bardzo wysoko cenimy sobie aktywno?? zawodow? i cz?sto nie chcemy rezygnowa? z kariery na rzecz dziecka, wybieraj?c ??obek, jako jedyny model opieki, który jest w naszym zasi?gu. Z tego wzgl?du dylemat „wróci? do pracy, czy zosta? z dzieckiem w domu” stanowi dla wielu m?odych rodziców ogromne obci??enie psychiczne, stanowi?c te? blokad? przed posiadaniem liczniejszego potomstwa.
Po??danym dzia?aniem jest wi?c tworzenie szerokiej palety rozwi?za?, z których mog? korzysta? rodzice.
CZYTAJ WI?CEJ W RAPORCIE KLUBU JAGIELLO?SKIEGO – „Alternatywa dla ??obka. System opieki nad dzie?mi do lat 3 w Polsce”
Pomi?dzy domem a ??obkiem
W raporcie “Alternatywa dla ??obka. System opieki nad dzie?mi do 3 lat w Polsce”, postanowili?my przyjrze? si? bli?ej rozwi?zaniu, które stanowi kompromis mi?dzy podej?ciem zinstytucjonalizowanym, czyli takim w którym dziecko ucz?szcza do placówki opieku?czej i niezinstytucjonalizowanym, gdy dziecko zostaje pod opiek? najbli?szych.
Punkty dziennej opieki to najmniej znana forma opieki dla dzieci do lat 3. Dzienny opiekun, posiadaj?c odpowiednie kwalifikacje zawodowo opiekuje si? kilkorgiem dzieci. Tym, co wyró?nia punkty opieki dziennej od ??obków czy klubów dzieci?cych, jest ich kameralny i zindywidualizowany charakter. W zamy?le opieka ma by? sprawowana w mieszkaniu opiekuna, grupka dzieci, które s? w wieku od 1 do 3 lat mo?e liczy? maksymalnie 5 (lub 8, gdy obecny jest rodzic) osób. Punkt dziennej opieki bardziej przypomina wi?c dom, ni? placówk? opieku?cz?.
Instytucja dziennego opiekuna odpowiada tak?e na wyzwanie aktywizacji zawodowej m?odych mam. W tym modelu to rodzice (najcz??ciej s? to kobiety), mog? zak?ada? punkty, ??cz?c opiek? nad dzie?mi z aktywno?ci? zawodow? i zarabianiem. Opiekun dzienny nie musi uko?czy? kierunkowych studiów. Do zdobycia kompetencji potrzebny jest jedynie 160 godzinny kurs i 30 godz. praktyk oraz spe?nienie kilku formalnych wymogów.
Biurokratyczno-instytucjonalna “lekko??” tej formy organizacji opieki i ?atwo?? w zdobyciu odpowiednich kwalifikacji sprawia, ?e ma ona du?y potencja? do rozwoju w mniejszych o?rodkach, gdzie budowa specjalnej infrastruktury ??obkowej cz?sto jest nieop?acalna lub niemo?liwa. Takim rozwi?zaniem powinny wi?c w szczególno?ci zainteresowa? si? miasta i powiaty, które borykaj? si? z problemami demograficznymi – to du?o ta?sze, ?atwiejsze do wprowadzenia i bardziej elastyczne rozwi?zanie od tradycyjnych ??obków. Tym bardziej, ?e w 49,6% gmin w Polsce nie funkcjonuje ?adna placówka opieki instytucjonalnej dla dzieci do lat 3.
Niewykorzystana okazja
Za najwi?ksz? s?abo?? tego rozwi?zania uzna? nale?y stosunkowo niewielk? wiedz? na temat tej instytucji. Cz?sto nie tylko rodzice, ale nawet samorz?dy nie znaj? punktów dziennej opieki. Na wi?ksz? skal? przyj??y si? one jedynie w du?ych miastach, stanowi?c atrakcyjne uzupe?nienie rozbudowanej oferty opieki nad dzie?mi.
Niski poziom wiedzy o instytucji dziennego opiekuna moz?e sprawiac?, z?e wiele oso?b potencjalnie moga?cych wykonywac? ten zawo?d albo o nim nie s?ysza?o, albo nie wie, jak uzyskac? kwalifikacje niezbe?dne do jego wykonywania. Z tego wzgl?du warto bli?ej przyjrze? si? punktom i promowa? wiedz? na ich temat, by jak najwi?cej osób mia?o ?wiadomo?? istnienia alternatywy dla ??obka.
CZYTAJ TAK?E:
Tekst powsta? w ramach projektu pt. „Stworzenie forum debaty publicznej online”, finansowanego z dotacji Narodowego Instytutu Wolno?ci Centrum Rozwoju Spo?ecze?stwa Obywatelskiego.
